‘Een echte ervaring’, wat is dat eigenlijk? Die vraag kwam in me op toen ik de laatste Flow las, waarin geschreven staat dat niemand meer oog heeft voor de werkelijke beleving, omdat we continu bezig zijn alles vast te leggen en te delen op social media zoals Facebook en Twitter (zie Flow, ‘SUPER mooie #schapenwolken', nr. 5 (2012), p. 67-69).
We proberen steeds vaker de echte ervaring te vangen in beeld of tekst: “is dit interessant om te beschrijven, is dit een mooi plaatje?”. Deze ervaring vind ik leuk (lees: waard te delen) en deze ervaring niet leuk genoeg (lees: niet waard te delen). Elke ervaring wordt dus met de smartphone vastgelegd, op een foto of in een tekst van meer of minder dan 140 tekens. “Er is dan geen ruimte meer”, aldus psycholoog en mindfulnesstrainer Rob Brandsma, “om het moment echt te ervaren”.
Maar wat is dan een echte ervaring? Het artikel in Flow geeft een hint: “Laten we hopen dat […] we ons weer steeds meer kunnen overgeven aan het beleven – zonder te registreren.” Een echte ervaring is er dus een die we niet registreren, classificeren of in hapklare brokken opdienen aan onze digitale vrienden.
Nu ik me wat verdiept heb in mindfulness weet ik dat ik voor een aandachtige ervaring moet proberen iets waar te nemen alsof ik het nog nooit eerder heb gezien. Ik bekijk een rozijn, een chocolaatje of een wasknijper alsof het de eerste is die ik ooit zag. Maar hoe hard ik ook mijn best doe: ook als ik niet deel, noch van plan ben te delen, kunnen mijn ervaringen zich niet onttrekken aan dwarsverbanden en andere registrerende en classificerende dwangbuizen in mijn hoofd. Zie ik mijn geliefde, dan neem ik hem niet waar in zijn pure verschijningsvorm, maar als de knappe, begeerlijke geliefde die hij voor mij is, en bovendien ligt in die waarneming ons hele gedeelde verleden besloten. Krijg ik in een restaurant de ‘keuze van de chef’ op mijn bord, dan stop ik die subiet in mijn mond (iets wat ik met een echte ervaring waarschijnlijk niet zou durven).
Het plaatje in mijn hoofd is bij lange na niet de ervaring zelf en ik weet niet hoe het met u zit, maar mijn hoofd vertelt mij de hele dag betogen over alles wat ik ervaar. Betogen vol registraties, classificaties en niet te vergeten – keuzes – want ik merk vooral op wat ik de moeite waard vind. Dat zonovergoten terras in de Bossche binnenstad waar je van die heerlijke cappuccino’s kunt drinken. Dat mooie besproete meisje achter de bar. Dat leuke kleine boekwinkeltje met oude drukken.
In de echte ervaring – die registreert noch classificeert – zou ik een wasknijper zien zonder te weten wat het is, waarvoor het dient, of het wel ergens voor dient en of hij eetbaar is of niet. Een echte ervaring lijkt niet alleen te vragen dat ik een bepaald individueel object nog nooit gezien heb, maar veeleer dat ik nog nooit iets gezien heb. Een echte ervaring is alleen mogelijk uit marsmannetjesperspectief. Met mindfulness kun je proberen de echte ervaring te benaderen, maar ik kan niet voorkomen dat ik het chocolaatje met meer vertrouwen in mijn mond stop dan die wasknijper.
Nee, de echte ervaring bestaat niet en hoewel ik het met Rob Brandsma eens ben dat niet alleen de gedeelde ervaring van waarde is, moet ik toegeven dat de verlokkingen van Facebook en Twitter mij soms juist helpen om mijn aandacht te richten op wat anders onopgemerkt aan mij voorbij zou zijn gegaan.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten